دانش‌آموخته دانشگاه تهران - ۴۷
دکتر علی‌اکبر ارجمندنیا: کارکرد خانواده‌ها به سمت رفاه‌طلبی فردی حرکت می‌کند/ خانواده‌های ایرانی به تک‌فرزندی تبدیل شده‌اند
دکتر علی‌اکبر ارجمندنیا، دانشیار و مدیر گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی و دانش‌آموختۀ دانشگاه تهران در نوزدهمین نشست علمی دانش‌آموختگان دانشگاه تهران با موضوع «فرزندپروری و خانواده در حال گذار» گفت: از نظر بسیاری افراد، خانواده بزرگ‌ترین و مهم‌ترین نهاد است اما از نظر من در حال حاضر خانواده جزو مظلوم‌ترین نهاد است، چون این روزها دچار آماج‌ها و هجمه‌های زیادی است و وضعیت کرونا این موضوع را دچار چالش کرده است.
او افزود: عواملی همچون آمار طلاق، اشتغال والدین، تک‌فرزندی و بی‌فرزندی، تأخیر در ازدواج و تأخیر در شکل‌گیری خانواده و تنش و مشکلات زناشویی از جمله مشکلاتی هستند که خانواده را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.
ارجمندنیا در ادامه تغییرات خانواده را از سه بُعد بررسی کرد و ادامه داد: در بعد ساختار خانواده‌ها از نظر ساختار در ایران و بقیه کشورها؛ خانواده‌ها از حالت گسترده به هسته‌ای و سپس به تک‌فرزندی تبدیل شده‌اند.
او تصریح کرد: در گذشته‌های دور خانواده‌های ایرانی به‌صورت فامیل در کنار یکدیگر زندگی می‌کردند اما اکنون به دلیل کرونا خانواده‌ها به حالت هسته‌ای درآمده‌اند که این پیامد منجر به محدود شدن ارتباطات شده و طلاق و اشتغال بانوان را همراه داشته که همگی در تغییر این ساختار نقش دارند.
دانشیار و مدیر گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی با اشاره به بُعد دوم یعنی کارکرد خانواده گفت: کارکرد خانواده دچار تغییراتی شده است، در واقع کارکرد خانواده از نظر اجتماعی به سمت رفاه‌طلبی فردی در حال حرکت است.
ارجمندنیا افزود: به عنوان مثال در زمان قدیم بیشتر کودکان در کوچه‌ها مشغول بازی بودند اما امروز کودکی را در کوچه نمی‌بینیم که یکی از این دلایل، ایجاد امکانات رفاهی در داخل منزل است. وجود اسباب‌بازی‌های زیاد موجب این شرایط شده است که خانواده‌ها باید هزینه‌های هنگفتی برای آن بپردازند و این شرایط با گذشته یکسان نیست.
او خاطرنشان کرد: در بُعد ارتباطی مهارت‌های ارتباطی فرزندان به دلیل کرونا دچار مشکل شده است و ارتباط در خلاء اتفاق نمی‌افتد. نبود تعاملات موجب می‌شود که مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی در فرزندان شکل نگیرد و این موضوع موجب از دست دادن جهت‌یابی اجتماعی و جایگزینی رفاه‌طلبی فردی شده است.
ارجمندنیا ادامه داد: در واقع خانواده‌های آرام و رستگار جای خودشان را به خانواده‌های مرفه داده‌اند، این خانواده‌ها با داشتن امکانات رفاهی، آرامش گذشته را در خانواده ندارند. این رفاه موجب شده است میل خانواده‌ها به سمت بی‌فرزندی یا تک‌فرزندی برود.
مهارت‌های ارتباطی در بین خانواده‌ها تقویت شود
او در بخش دیگری از سخنان خود به شیوه مدیریت در خانواده‌ها اشاره کرد و گفت: الان فردی را نمی‌توان به‌عنوان مرکز خانواده تعیین کرد زیرا در مواقع و زمان‌های مختلف، شیوه مدیریت خانواده تغییر پیدا می‌کند؛ حتی به دلیل زودگذر بودن شرایط، مدیریتی در خانواده‌هایی وجود ندارد.
دانش‌آموخته دانشگاه تهران اظهار داشت: درگذشته انسجام خانوادگی برای اعضای خانواده دارای اهمیت بود؛ به‌عنوان‌مثال در بحث طلاق خیلی از زوجین با وجود مشکلات، حاضر به جدایی نبودند که بنیان خانواده از بین نرود، اما امروزه هرکسی خودش را در خانواده در نظر می‌گیرد و دچار کمبود مهارت‌های ارتباطی شده‌اند.
ارجمندنیا افزود: نکته دیگر، رویکردهایی که مبتنی بر اقتدار برای فرزندپروری بودند در حال حاضر کاربردی ندارند، ولی متأسفانه این شیوه همچنان در پژوهش‌هایی که در ایران انجام می‌شود مورد استفاده قرار می‌گیرد.
او تاکید کرد: باید بر اساس تغییرات و زیست‌بوم خانواده به پژوهش‌های خود باتوجه به شرایط فعلی بپردازیم تا به نتایجی مثبتی دست یابیم تا بنیان خانواده را از چالش‌ها عبور دهیم.
نوزدهمین نشست علمی دانش‌آموختگان دانشگاه تهران با موضوع «فرزندپروری و خانواده در حال گذار» با حضور دکتر فاطمه نصرتی، رئیس دفتر ارتباط با دانش‌آموختگان (دبیر پنل) و سخنرانی دکتر علی‌اکبر ارجمندنیا، دانشیار و مدیر گروه روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی و دانش‌آموختۀ دانشگاه تهران، دکتر جلیل فتح‌آبادی، دانشیار و مدیر گروه روان‌شناسی کاربردی دانشگاه شهید بهشتی و دانش‌آموختۀ دانشگاه تهران و دکتر کیوان کاکابرایی، دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی و مدیر روان‌شناسی بالینی و رئیس انجمن کودکان استثنایی (استان کرمانشاه) و دانش‌آموختۀ دانشگاه تهران چهارشنبه ۴ اسفند ماه به‌صورت مجازی برگزار شد.
نظر شما :