دانش‌آموخته دانشگاه تهران - ۱۷
مهندس مهدی باقری: ایران پنجمین کشور جهان از نظر برداشت آب زیرزمینی/ متوسط بارش سالانه ایران یک‌سوم میانگین جهانی است
مهندس مهدی باقری گاوکش، پژوهشگر و کارشناس ارشد مهندسی منابع آب و دانش‌آموختة دانشگاه تهران در ششمین نشست علمی دانش‌آموختگان دانشگاه تهران با موضوع «نگاه به گذشته، حرکت به آینده آب کشور»، مروری بر گذشته آب کشور کرد و گفت: طبق آمار بانک اقتصاد جهانی در سال ۲۰۰۹، ایران پنجمین کشور از نظر میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی است. ایران سالانه ۵۳ میلیارد مترمکعب برداشت از منابع آب زیرزمینی دارد.
او با بیان اینکه ایران در یک منطقه نیمه خشک و خشک است، افزود: در بسیاری از مناطق کشور میانگین سالیانه بارش ۵۰ میلی متر و در بندرانزلی حدود ۱۶۰۰ میلی متر است که طبق آمارها، متوسط بارش سالانه ایران یک سوم میانگین جهانی است و میزان تبخیر آن هم سه برابر است.
باقری با اشاره به اینکه شرایط جغرافیایی و انسانی در کشور باعث شده که جمعیت ۸۴ میلیونی ما با بحران‌های زیادی روبرو شود، ادامه داد: در کشور ما ۳۱۶ سد ساخته شده که ۴۳ میلیارد مترمکعب آب ذخیره می‌کنند و سدهای بسیار دیگری هم در حال ساخت هستند که هیچ آبی پشت آنها نیست.
او به آخرین نتایج محققان ایرانی خارج از کشور برای مرور جامع وضعیت آب زیرزمینی ایران اشاره کرد و افزود: براین‌اساس ایران را به ۳۰ حوزه درجه آبریز درجه ۲ تقسیم کردند و نشان می‌دهد در برخی مناطق میزان تغییرات آب زیرزمینی تا ۲۶۰۰ درصد افزایش پیدا کرده است.
کارشناس ارشد مهندسی منابع آب بیان داشت: همه عوامل باعث شده کشور با بحران شدید منابع آب زیرزمینی مواجه شود به‌گونه‌ای که می‌توان گفت ۷۷ درصد زمین‌های کشور ما تحت تأثیر برداشت زیاد از آب زیرزمینی قرار دارند. تغییر اقلیم و خشکسالی باعث شده که اکثر رودها، چشمه‌ها، تالاب‌ها و … خشک شوند و حتی فرونشست زمین اتفاق بیفتد.
باقری با اشاره به اینکه کشور در شرایط فعلی جز بدترین کشورها از لحاظ افت شدید آب زیرزمینی و یا کمبود منابع آب است، گفت: یکی از عوامل دیگری که در کشور به آن اهمیت داده می‌شود، فرونشست زمین است که بر اساس یافته‌های محققان، ۲۵ درصد مردم ایران در مناطقی زندگی می‌کنند که تا سال‌های آینده حداقل ممکن است یک متر فرونشست زمین را تجربه کنند.
او به تحقیق‌های انجام شده درباره فرونشست زمین در دنیا اشاره کرد و اظهار داشت: در این تحقیق ۲۹۱ منطقه مختلف در ۴۱ کشور دنیا از نظر ابعاد مختلف مورد بررسی قرار دادیم و نتایج نشان داده که فرونشست زمین یک بحث مهم در عرصه جهانی است. در سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ تعداد مطالعات در دنیا صعودی بود که یکی از علت‌ها اهمیت فرونشست در گستره جهانی و استفاده از تکنولوژی و روش‌های مدرن برای اندازه‌گیری فرونشست است.
دانش‌آموخته دانشگاه تهران با اشاره به اینکه ارتباط مستقیمی بین وضعیت اقلیمی مناطق و میزان فرونشست وجود دارد، عنوان کرد: مناطقی که وضعیت آب‌وهوایی خشک و نیمه‌خشک دارند، میزان فرونشست بیشتری نیز دارند و فرونشست زمین با میزان برداشت آب زیرزمینی رابطه مستقیمی دارد. هرچه برداشت بیشتری انجام دهیم، نرخ فرونشست بیشتری را خواهیم داشت. در گسترده جهانی مقدار فرونشست بین یک‌صدم سانتی‌متر در سال است که تا ۳۹ سانتی‌متر متغیر می‌باشد.
باقری تصریح کرد: حدود ۴۵ درصد مناطق مختلف دنیا از آب زیرزمینی برای مصارف کشاورزی، حدود ۱۴ درصد برای صنعت و برای ۱۴ درصد برای شرب استفاده می‌کنند، پس حجم بالای استفاده از آب زیرزمینی برای مصارف کشاورزی است. نتایج محققان در بازه ۱۹۷۳ تا ۲۰۰۵ نشان‌دهنده این است که برداشت آب زیرزمینی عامل اصلی فرونشست در مناطق است.
او با بیان اینکه به‌صورت کلی دو عامل اصلی عوامل انسانی و عوامل طبیعی باعث فرونشست می‌شوند، گفت: ۷۸ درصد فرونشست‌های در دنیا به علت نقش انسان و حدود ۲۲ درصد به علت عوامل طبیعی است. یکی از تأثیرات مخرب فرونشست زمین به بناهای تاریخی است. سیل، خرابی جاده‌ها و خطوط ریلی، کاهش ظرفیت آب‌ها، آب‌گرفتگی مزارع، ایجاد شکاف، خرابی دیوارهای چاه‌ها و ضربه به تأسیسات شهری دیگر تأثیرات فرونشست است.
کارشناس ارشد مهندسی منابع آب به تبیین راهکارهای مدنظر خود اشاره کرد و گفت: هر استان، هر دشت و هر منطقه‌ای ویژگی‌ها و خصوصیات منحصربه‌فرد خود را دارد. نمی‌توانیم یک نسخه کلی را برای کل کشور در نظر بگیریم.
باقری افزود: استفاده از تجربیات دیگران باید موردتوجه قرار بگیرد و ببینیم دنیا چه کاری انجام داده و آن را بومی‌سازی و اجرا کنیم. کشور ما از نداشتن مدیریت پایدار در بحث منابع آب زیرزمینی رنج می‌برد.
او تصریح کرد: مردم آگاهی‌های لازم برای وضعیت آب زیرزمینی ندارند و رسانه و دولت نتوانسته این دانش را در بین مردم اضافه کند. باید با مردم و برای مردم باشیم و مردم به‌خصوص کشاورزان را فراموش نکنیم و آنها را باید در تصمیم‌گیری و اجرا دخیل کنیم. دولت باید آینده کشور را به دست جوانان و اساتید مجرب دهد.
ششمین نشست علمی دانش‌آموختگان دانشگاه تهران با موضوع «نگاه به گذشته، حرکت به آینده آب کشور» به همت «دفتر ارتباط با دانش‌آموختگان» اداره کل روابط عمومی دانشگاه تهران با حضور دکتر فاطمه نصرتی، رئیس دفتر ارتباط با دانش‌آموختگان (مدیر پنل)، و با سخنرانی آقایان دکتر مجید خلقی، استاد دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی و دانش‌آموختۀ دانشگاه تهران؛ دکتر فرزاد غلامی، استادیار دانشکده و علوم اجتماعی و دانش‌آموختۀ دانشگاه تهران و مهندس مهدی باقری گاوکش، پژوهشگر و کارشناس ارشد مهندسی منابع آب و دانش‌آموختۀ دانشگاه تهران به صورت مجازی برگزار شد.
نظر شما :