الگوی تولید بذرهای هیبرید تجاری توسط دانش‌آموختگان دانشگاه تهران اجرایی شد
دکتر محمود لطفی دانش‌آموختهٔ مقاطع دکتری (۱۳۸۲) و کارشناسی ارشد (۱۳۷۵)، مجری این طرح پژوهشی، گفت: با وجود سطح تولید بالای محصولات سبزی و صیفی در کشور، متأسفانه اغلب بذر آنها وارداتی هستند و لذا با دستیابی به این فناوری، علاوه بر قطع وابستگی در مهمترین نهاده تولید به شرکت‌های خارجی، می‌توان ارزش‌افزوده بالایی در بخش کشاورزی ایجاد کرد.
عضو هیئت علمی دانشکدگان ابوریحان دانشگاه تهران توضیح داد: در چند دهه گذشته، پیشرفت زیادی در زمینه بذرهای اصلاح‌شده به‌دست آمده و مهمترین آن تولید بذرهای هیبرید تجاری است که تولید آنها علاوه بر دانش کافی، مستلزم سرمایه‌گذاری و صرف زمان طولانیست. از مهمترین مزایای این بذرها، یکنواختی محصول، بازدهی بالا و مقاومت در برابر بیماری‌ها و آفات است و به این ترتیب موجب بهره‌وری بهتر از منابع آب و خاک و کاهش مصرف سموم و آفت‌کش‌ها می‌شود.
وی انتخاب دو محصول طالبی و گوجه فرنگی برای تولید بذر هیبریدی را به دلیل سطح وسیع کشت و نیاز بالای کشور به آنها عنوان کرد و گفت: ایران خاستگاه ژنتیکی و جزو چهار کشور اول تولید طالبی در جهان است. رقم‌های بومی طالبی زیادی در کشور وجود دارد که اگرچه از کیفیت میوه بالایی برخوردارند ولی به دلیل آسیب‌پذیری نسبت به اغلب بیماری‌های قارچی و ویروسی دارای عملکرد پایینی هستند. این مسئله جالیزکاران را وادار کرده است تا در سال‌های اخیر به کشت هیبریدهای وارداتی روی آورند که علی‌رغم قیمت بسیار بالا (هر دانه بذر ۱۵۰۰ تومان) به دلیل مقاومت به طیف وسیعی از بیماری‌ها و داشتن ویژگی‌های زراعی مناسب سود آنها را تضمین کند.
دکتر لطفی تصریح کرد: ادامه این روند ضمن فرسایش و حذف کامل ارقام داخلی، پیامدهایی از قبیل وابستگی تولید به شرکت‌های خارجی و خروج هر ساله ارز از کشور را خواهد شد. بر این اساس، برنامه اصلاح نژاد طالبی از سال ۱۳۹۵ توسط محققان دانشگاه تهران در دانشکدگان ابوریحان آغاز شد که هدف آن تولید لاین‌های دارای صفات کیفی مناسب و مقاومت چندگانه به بیماری‌های گیاهی و در نهایت تولید بذر هیبرید داخلی بود.
عضو هیئت علمی دانشکدگان ابوریحان دانشگاه تهران افزود: خوشبختانه امسال این طرح به نتیجه رسید و هم اکنون نمونه بذرهای هیبرید تولیدشده جهت کشت به نقاط مختلف کشور ارسال شده است. این بذرها که در تولید آنها از ذخایر ژنتیکی بومی نیز استفاده شده است، علاوه بر عملکرد و مقاومت بالا در برابر بیماری‌های گیاهی، ظاهری اصیل و طعمی متناسب با ذائقه مصرف‌کننده ایرانی دارند، به‌طور متوسط ۳۰ درصد نسبت به ارقام والدی شیرین‌تر هستند و قابلیت صادرات به کشورهای منطقه را نیز دارند.
دانشیار دانشکدگان ابوریحان دانشگاه تهران درباره انتخاب گوجه فرنگی گفت: این محصول بومی آمریکای جنوبی است ولی طی صد سال گذشته به یکی از محصولات اصلی سبد غذایی مردم دنیا و از جمله ایران تبدیل شده است. بیش از ۱۵۰ هزار هکتار زیر کشت گوجه فرنگی در کشور است و با توجه به اهمیت اقتصادی و حجم بالای واردات بذر، به عنوان دومین محصول انتخاب شد که هم اکنون لاین‌های تولید شده و هیبریدهای اولیه آن در حال ارزیابی هستند.
دکتر لطفی در ادامه با اشاره به معدود اقدامات مشابه انجام شده در کشور، گفت: قسمت مهم در فناوری تولید بذر هیبرید تجاری، دستیابی به لاین‌های والدی آن است که در این طرح برای اولین بار در دانشگاه تهران انجام شده است. در این دستاورد بر خلاف برخی که اقدام به وارد کردن والدین و مونتاژ بذر هیبرید می‌کنند، صفر تا صد فناوری از تولید جمعیت اولیه تا گزینش و خالص‌سازی لاین‌ها و هیبریداسیون، داخل کشور انجام شده است.
وی با بیان اینکه به دست آوردن این فناوری یک پشتوانه ۲۰ ساله پژوهشی دارد، این موفقیت را حاصل کار تیمی و همکاری بین‌رشته‌ای دانست و گفت: این دستاورد حاصل انجام زنجیره‌ای از ده‌ها پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد و رساله دکتری دانشجویان رشته‌های اصلاح نباتات، علوم باغبانی، بیوتکنولوژی، بیماری‌شناسی گیاهی و حشره‌شناسی است که مانند قطعات پازل کنار هم قرار گرفتند و آن را سامان دادند.
مجری طرح در پایان با تاکید بر نیاز به فعالیت مشابه برای تأمین بذرهای مورد نیاز سایر محصولات، ابراز امیدواری کرد: این دستاورد الگویی در زمینه انجام پژوهش‌های هدفمند در بخش کشاورزی برای تأمین نهاده‌های اصلی تولید، ایجاد ارزش‌افزوده، استفاده از ذخایر ژنتیکی و ایجاد اشتغال پایدار دانش‌محور برای دانش‌آموختگان باشد.
نظر شما :